کد مطلب:46097 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

منظور از روان خودآگاه و روان ناخودآگاه چيست؟

روان خودآگاه: مربوط به قسمتهايي از روان ماست كه انسان وجود آن را در خود احساس ميكند، و از وجود آن آگاه است، مانند شناختهاي حسي و تعقلي، واضحتر بگوييم هر يك از معلومات انسان كه از طريق حواس پنجگانه وارد حوزه روان ميگردد، يا به وسيله خرد بر آن دست مييابد يا از طريق غرائز به آن تمايل پيدا ميكند، و يا صور و مفاهيمي را كه در حافظه بايگاني كرده است و در مواقع ضرورت از آنها بهره ميگيرد، همه و همه جزو روان خودآگاه است. خلاصه هر نوع امر رواني كه در قلمرو احساس و تعقل و يا غرائز ما قرار ميگيرد و به آن توجه داريم، روان خود آگاه ماست.
روان ناخودآگاه در حالي كه از سنخ روان است، و به جسم و تن ما ارتباط دارد، ولي خود انسان از وجود آن اطلاع و آگاهي ندارد. و هرگز وجود چنين روان را احساس و درك نميكند، در حالي كه بخشي از روان او را همان تشكيل ميدهد.
روان ناخودآگاه از دو خصوصيت برخوردار است:
1ـ روان ناخودآگاه بر روان خودآگاه حاكم است و به آن فرمان ميدهد و او نيز ميپذيرد چه بسا انسان، رازي دارد كه هرگز راضي به كشف آن نيست، و از ترس فاش شدن، آن را به دست فراموشي ميسپارد امّا ناگهان از زبان او ميپرد، و راز خود را فاش ميسازد و خود را رسوا ميكند، و نكته آن اين است كه چنين راز از جهان ناخودآگاه وارد حوزه خودآگاه ميگردد و به فرماندهي روان ناخودآگاه، بخش خود آگاه بدون اختيار آن را ميپذيرد و از طريق زبان ظاهر ميگردد.
امير مؤمنان ميفرمايد: «ما أضمر أحد شيئاً إلّا ظهر في صفحات وجهه أو فلتات لسانه» (نهج البلاغه، كلمات قصار 26) [هيچ كس سخني را مخفي نميكند، مگر اينكه آن شيئ در چهره اشتباهات زباني او ظاهر ميگردد.]
2ـ روان ناخودآگاه بخش مهم و معظم روان ما را تشكيل ميدهد و قسمت خودآگاه نسبت به آن بسيار كوچك و كم اهميت است، درست بسان هندوانهاي كه در ميان آب افتد، قسمت مهم آن زير و قسمت كوچكي از آن روي آب قرار ميگيرد، بنابراين قسمتهاي مهم از شعور ما، از قلمرو آگاهي ما مخفي و پنهان است، آنچه درك ميكنيم نسبت به آنچه كه درك نميكنيم و در روان ما موجود است به مراتب، كوچكتر و كمتر است.
در قرآن مجيد به اين قسمت از روان، به لفظ «أخفي» اشاره شده است آنجا كه در سوره طه آيه 7 ميفرمايد: «وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أخفي»: [اگر آشكارا سخن بگويي خدا از راز و پنهانتر از راز را ميداند.] اين آيه براي خدا، آگاهي بر آشكار، و آگاهي از راز و پنهانتر از راز را ثابت ميكند.

---

: آية الله جعفر سبحاني
شناخت در فلسفة اسلامي